Onderzoek en Monitoring
Wat we nog niet weten zoeken we uit
Waar gaan of willen de vissen langs? Van welke intrekpunten wordt het meest gebruik gemaakt en door welke soorten vis. En welke routes naar het achterland gebruiken ze dan. Ook willen we weten welke paai- en opgroei-gebieden ze het meest gebruiken en hoe deze het beste kunnen worden ingericht en beheerd. Alleen dan kunnen we gerichte investeringen doen. Kortom, we doen heel veel onderzoek.
We monitoren op verschillende plekken, met verschillende doelen
Monitoring visaanbod intrekpunten Waddenkust We willen graag weten hoe de verspreiding is van het visaanbod langs de kust. Waar wil een vis naar binnen? En waar is dat van afhankelijk? We gaan verder met het meten van het visaanbod bij de intrekpunten langs de kust. Daarbij maken we eenvoudig gebruik van kruisnetten.
Monitoring visaanbod intrekpunten Waddenkust
Langs de Waddenkust liggen verschillende punten waarop zoet water via gemalen en sluizen op het zoute water wordt geloosd. Vanuit de Waddenzee komen trekvissen op dit zoete water af. Op zes van deze locaties wordt met behulp van kruisnetten bepaald welke vissoorten zich aan de buitenzijde bevinden en wat hun relatieve aantallen zijn. De methode is vooral geschikt kleinere vissen, waaronder glasaal en driedoornige stekelbaars.
Monitoring vindt van februari-juni plaats bij Gemaal Helsdeur, Gemaal Oostoeversluis, Gemaal Ropta, Gemaal Zwarte Haan, Noordpolderzijl en Spijksterpompen. Het kruisnet wordt in het donker gevist, omdat dan de trekvissen het meest actief zijn. De uitvoering gebeurt door vrijwilligers onder coördinatie van RAVON.
Binnen de ‘Ruimbaan voor vissen 2’ periode (2020-2023) wordt voortgebouwd op vergelijkbare data die op de locaties is opgebouwd door het RIKZ (2001-2003) en ‘Ruimbaan voor vissen 1’ (2012-2015). RAVON analyseert de gegevens ook in breder verband door de data uit ‘Ruimbaan voor vissen 2’ met datastromen van Wetterskip Fryslan en die van kruisnetmonitoring uit Zeeland, Zuid-Holland en de Noordzeekanaal regio te bundelen. De kruisnetmonitoring is mede mogelijk dankzij een bijdrage van de Nationale Postcode Loterij en opschaling van de data analyse via het Europees Visserijfonds. Gegevens verzameld voor ‘Ruimbaan voor vissen 2’ zijn in te zien via https://tellen.ravon.nl/kruisnetmonitoring/ (grafiek met aantallen). Meer informatie over de kruisnetmonitoring is beschikbaar via ravon.nl/glasaal.
Monitoring effectiviteit vispassages en gemalen
Wat is de visschade bij de grotere gemalen langs de kust? En hoe efficiënt zijn de vispassages in belangrijke vismismigratieroutes in het achterland? Onderzoek naar vissterfte bij gemalen moet uitwijzen in hoeverre deze een knelpunt vormen in de trekroutes van diadrome vissen. Treedt er behoorlijke sterfte op, dan moeten deze gemalen visveilig of viswerend worden gemaakt. En werken al gerealiseerde vispassages niet goed of onvoldoende, dan moeten ze worden verbeterd.
- Onderzoek vissterfte zeegemaal Rozema
- Onderzoek vispassages Noorderzijlvest
- Eemsvissen in Beeld
- Visonderzoek De Heining
Onderzoek en monitoring migratieroutes achterland
Een van de deelprojecten die kijkt naar migratieroutes in het achterland is het onderzoekproject ‘Eemsvissen in Beeld’. Dit deelproject richt zich op het Eems-Dollard estuarium en de Nederlandse zoet-zout vismigratie routes die hierop aansluiten. Om meer te leren over de routes die gebruikt worden tussen de zoute zee en de zoete binnenwateren, wordt onder andere gebruik gemaakt van gezenderde vissen. Hierbij gebruiken we twee technieken: Passive Integrated Transponder (PIT) en hydro-akoestiek.
- PIT wordt vooral ingezet op het binnenwater bij vispassages en ondiepere beken. PIT-tags hebben geen batterij waardoor deze klein van formaat zijn en levenslang te volgen zijn. Door het kleine formaat zijn deze PIT-tags goed toepasbaar bij driedoornige stekelbaars en spiering onderzoeken. Het bereik is met 30 a 80 cm beperkt. Iedere PIT-tag heefteen uniek nummer waaraan we de individuele vissen kunnen herkennen. Dezelfde techniek wordt bijvoorbeeld ook gebruikt voor het “chippen” van honden en katten door de dierenarts.
- Hydro-akoestiek maakt gebruik van kleine zenders die zelf actief een signaal afgeven. Deze zenders hebben een veel groter bereik tot een paar honderd meter. De batterij in de zenders heeft een beperkte levensduur van enkele maanden tot jaren, afhankelijk van de instellingen. Door de batterij is het formaat van deze zenders ook groter en alleen toepasbaar bij grotere vissoorten als rivierprik, bot en paling. Vanwege het grote bereik wordt deze techniek veel gebruikt op het grote water van de Eems-Dollard en grote kanalen zoals Eemskanaal of het B.L. Tijdenskanaal.
Onderzoek en monitoring paai- en opgroeigebieden
De afgelopen jaren zijn vele werkzaamheden verricht met als doel de paai- en opgroeigebieden te herstellen. Denk aan kiezelbanken en visvriendelijke oevers. We monitoren in hoeverre diadrome vissoorten hiervan daadwerkelijk gebruik maken en de inrichting bijdraagt aan het herstel van de soort. Daarnaast gaat onze aandacht uit naar substraatonderzoek ten behoeve van de rivierprik. Hierbij kijken we naar de geschiktheid van herstelde beektrajecten voor deze speciale vissoort in verschillende beeksystemen.
- E-DNA onderzoek
- Habitatonderzoek Drentsche Aa, Hunze en Ruiten Aa (Eemsvissen in Beeld)
- Onderzoek De Heining
Onderzoek brakwatergebieden en overgangen zoet-zout
Welke rol hebben brakwatergebieden en zout-zoet overgangen op vismigratie? Naast biologische monitoring is het zaak inzichtelijk te maken hoe de zouttong zich ontwikkelt in het seizoen en waar de zouttong zich bevindt. Dit kan door een permanent (EGV) meetopstelling die online de gegevens presenteert.
- Eemsvissen in beeld
- Onderzoek De Heining
- Vismonitoring Amstelmeerboezem
